IV. Văn Hóa Hilạp Bành Trướng

Antiôkhô Cấm Ðạo

 

Simon quấy rối

¹ Simon nói trên, tên đã tố giác tiền của và tổ quốc ấy, đã vu khống cho Ônya, như thể chính ngài đã áp đảo Hêliôđôrô và là chủ động gây ra các tai họa. ² Vị ân nhân của thành phố, người bênh vực kẻ đồng chủng, và nhiệt thành với lề luật ấy, y dám nói đó là kẻ phá rối trị an. ³ Mối căm thù đã gay cấn đến nỗi có những người Simon tín dụng đã phạm những tội sát nhân. ⁴ Ônya nhận thấy rằng cuộc tranh chấp là mối nguy hại, và (thấy) nhờ Apôllônius con của Mênesthê thống tướng vùng Koilê-Syri và Phênikia mà Simon gia tăng làm dữ, ⁵ nên ông đã cho cánh mình đi gặp vua, không phải như thể để cáo tội đồng bào, nhưng chỉ nhắm đến ích lợi chung của toàn dân cũng như của mỗi người. ⁶ Quả thế, ông thấy rằng không có sự can thiệp của vua, thì không thể nào có được việc trị an và Simon sẽ không bỏ thói ngông cuồng của hắn.

 

Yasôn làm thượng tế

Du nhập văn hóa Hilạp

⁷ Khi Sêlêukus qua đời, và Antiôkhô mệnh danh là Êpiphanê lên ngôi kế vị, thì Yasôn em của Ônya lừa bịp thoán chức thượng tế: ⁸ nhân dịp được yết kiến vua, ông hứa nộp cho vua 360 tạ bạc, thêm 80 tạ bạc do một nguồn lợi khác; ⁹ ngoài ra ông còn hứa trả thêm 150 tạ bạc nữa, nếu ông được phép tự quyền sáng lập một thao trường và định chế; cùng lập danh sách những người Antiôkhô ở Yêrusalem. ¹⁰ Vua ưng thuận, Yasôn lập tức nắm lấy quyền bính và bắt đồng loại ông chuyển sang kiểu sống Hilạp. ¹¹ Ông đã phế bỏ các đặc ân vì tình nhân đạo, các vua đã nhượng cho người Dothái nhờ Yoan, cha của Eupôlêmô - ông này đã đi sứ lo việc kết tình hữu nghị và minh ước với dân Rôma - và bãi các thể chế hợp pháp, mà thiết lập những tục lệ mới, trái với Lề luật. ¹² Ông lấy làm sung sướng cất một thao trường ngay nơi chân Ðỉnh đài và dẫn tinh hoa đinh tráng đi thao dượt. ¹³ Cao trào của văn hóa Hilạp và đà tiến của ngoại đạo, dựa thế Yasôn siêu tuyệt về lì lợm, một tên vô đạo chứ đâu phải là thượng tế, đã lan tràn, ¹⁴ đến đỗi các tư tế không còn sốt sắng với thánh vụ nơi tế đàn, nhưng họ khinh rẻ miếu điện, chểnh mảng lễ tế, vừa có tiếng thanh la báo hiệu thì họ hối hả đi ngay để tham dự trò chơi trái với Lề luật nơi vũ đài, ¹⁵ không thèm đếm xỉa đến những hân hạnh tổ truyền, còn những vinh dự theo thói Hilạp thì cầm bằng tuyệt mỹ. ¹⁶ Cũng vì lẽ ấy mà họ đã sa vào những hoàn cảnh éo le, và chính những kẻ họ tìm cách bắt chước nơi kiểu ăn thói ở, và mong được nên giống về mọi mặt, họ lại chuốc lấy những kẻ ấy làm địch thủ, làm lý hình. ¹⁷ Vì phạm đến luật của Thiên Chúa nào phải chuyện đùa, đó là điều thời gian tiếp sau sẽ minh chứng.

¹⁸ Số là người ta cử hành vận hội ngũ niên ở Tyrô, cả nhà vua cũng có mặt, ¹⁹ tên khả ố Yasôn đã phái đoàn khán giả, theo tư cách là những người Antiôkhô của Yêrusalem, và đem theo 300 quan tiền cúng vào lễ tế kính Hêrôkles; song những người mang (tiền) đã xin đừng sử dụng tiền vào lễ tế, vì quả là điều chẳng xứng, như là dùng vào khoản chi phí nào khác. ²⁰ Vậy tiền ấy người sai định dùng vào tế lễ kính Hêrôkles, thì nhờ những kẻ mang đi đã chi vào việc đóng chiến thuyền.

 

Antiôkhô được hoan hô ở Yêrusalem

²¹ Apôllônius, con của Mênesthê đã được sai qua Aicập để dự lễ đăng quang của vua Philômêtor. Antiôkhô hay được là vua này đã ra ghẻ lạnh với chính sách của ông và đã lo nghĩ đến việc phòng vệ chống lại ông; do đó, ông đã thân hành đến Yoppê và đã đến tận Yêrusalem. ²² Ông được Yasôn và thành phố đón tiếp linh đình và được rước vào giữa đèn đuốc và tiếng hoan hô; sau đó ông đem quân hạ trại ở Phênikia.

 

Mênêlas làm thượng tế

²³ Sau một thời gian là 3 năm, Yasôn sai Mênêlas em của Simon nói trên đem nộp tiền bạc cho vua và kết thúc cuộc thương thuyết về những vấn đề cấp bách. ²⁴ Mênêlas sau khi đã tìm cách để được giới thiệu với vua và đã làm ra vẻ quan trọng khiến vua phải hoa mắt, thì đã phỗng được chức thượng tế bằng cách dâng thêm 300 tạ bạc hơn Yasôn. ²⁵ Lĩnh sắc chỉ của vua, y đã trở về, nơi mình không chút gì xứng đáng với chức thượng tế, mà là với bộ hầm hầm của một bạo chúa khát máu và những cơn giận dữ của một con mãnh thú. ²⁶ Yasôn đã thoán vị anh mình thì lại bị người khác thoán vị và đã phải làm khách lưu vong qua trú ở vùng Amminitis. ²⁷ Còn Mênêlas, y nắm lấy quyền bính thật, nhưng y lại không nộp một khoản nào cả trong số bạc y đã hứa với vua, ²⁸ nên Sostratos, viên cai Ðỉnh đài, mới lên tiếng hỏi nợ, vì việc thu thuế là thuộc quyền ông. Vì lẽ đó cả hai đã bị vua triệu về. ²⁹ Mênêlas để em là Lysimakhos thay mình trong chức thượng tế; còn người thay Sostratos là Kratès, viên cai lính Kyprô.

 

Ônya bị ám sát

³⁰ Trong hoàn cảnh ấy, xảy có việc dân Tarsô và Mallos dấy loạn, vì hai thành của họ đã nên quà tặng cho Antiôkhi, phi tần của vua. ³¹ Vậy vua đã vội vã trẩy đi để dàn xếp việc ấy và để quyền nhiếp chính cho Anđrônikos, một trong các vị đại thần. ³² Tưởng chụp được cơ hội thuận tiện, Mênêlas mới đánh cắp ít đồ vật bằng vàng của Ðền thờ và đem biếu Anđrônikos; y cũng lừa dịp bán được những đồ khác ở Tyrô và các thành xung quanh. ³³ Biết tường tận các điều ấy, Ônya đã khiển trách y, sau khi đã rút vào nơi trú bất khả xâm phạm ở Ðaphnê, gần Antiôkia. ³⁴ Do đó, Mênêlas đã gặp riêng Anđrônikos và hối thúc y hạ thủ giết Ônya, Anđrônikos cậy vào mưu gian, đã đến gặp Ônya, giương tay phải mà thề, và dẫu Ônya không khỏi hoài nghi, y cũng đã dụ được ông ra khỏi nơi trú, và ngay đó y đã thủ tiêu ông không đếm xỉa đến điều phải chăng. ³⁵ Vì lẽ ấy, chẳng những người Dothái mà cả nhiều người thuộc các dân tộc khác cũng công phẫn và bất bình về vụ ám sát phi nhân trên người ấy.

³⁶ Và khi vua từ vùng Kilikia hồi kinh, những người Dothái trong thành đã đi yết kiến ông, làm một cùng những người Hilạp cùng chung một lòng gớm ghét điều ác, để thưa về vụ giết người phi lý phạm trên Ônya. ³⁷ Antiôkhô ưu phiền thấm hồn và động lòng chạnh thương, ông đã sa lệ vì trọng sự khôn ngoan và đức độ lớn lao của người quá cố. ³⁸ Và bừng bừng nổi giận, ông đã cho lột ngay chiếc bào cẩm điều của Anđrônikos, xé áo xống y và cho điệu y đi khắp thành, cho đến nơi y đã phạm tội ác trên Ônya, mà cho tên sát nhân kết liễu cuộc đời. Chúa đã trả lại cho y một hình phạt đích đáng.

 

Lysimakhos bị dân nổi loạn giết

³⁹ Nhiều vụ trộm của thánh đã xảy ra trong thành do Lysimakhos, với sự đồng tình của Mênêlas; tin đồn ra ngoài, thì dân chúng hùa rập chống lại Lysimakhos, nhiều đồ vật bằng vàng đã bị mất mát. ⁴⁰ Thấy đám đông dấy lên, lòng đầy căm phẫn, Lysimakhos võ trang cho lối ba ngàn người và ra hiệu tấn công một cách tàn ác, dưới quyền điều khiển của một đứa gọi là Auranos tuổi đã cao, mà ngông cuồng cũng không kém. ⁴¹ Khi họ ý thức được là Lysimakhos xáp lại đánh, thì họ cầm lấy: Người đá, kẻ gậy, người khác vốc lấy cả tàn tro có ngay đó, rồi hỗn độn xông vào phe của Lysimakhos; ⁴² vì thế họ đã đánh trọng thương và hạ sát nhiều người trong chúng, và bắt tất cả bọn phải tẩu thoát, còn tên trộm của thánh, thì họ đã hạ thủ bên kho báu.

 

Mênêlas bị kiện nhưng được tha

⁴³ Ðoạn người ta thưa kiện Mênêlas về những điều ấy. ⁴⁴ Nhân dịp vua đến Tyrô, ba người được lão viện sai đến đã làm bản cáo trạng buộc tội y. ⁴⁵ Thấy mình đã thua, Mênêlas hứa những món tiền lớn cho Ptôlêmê con của Ðôrymênê nhờ hắn mua lòng vua. ⁴⁶ Kế sau đó, Ptôlêmê mời vua ra ngoài hành lang, như để xả hơi, và đã làm vua thay đổi ý kiến. ⁴⁷ Vua đã tha bổng cho Mênêlas, nguyên nhân đã gây ra tất cả sự dữ, và đã tuyên án tử hình trên những người xấu số, những người mà cho dẫu có thưa kiện trước quân mọi Duyệt chi, tất cũng được tha trắng án. ⁴⁸ Như thế là những người đã biện hộ cho thành, cho quận, cho đồ thờ đã lập tức bị thiệt mạng một cách bất công. ⁴⁹ Vì lẽ đó, những người Tyrô gớm ghét điều ác, lo cho họ được tống táng linh đình trọng thể. ⁵⁰ Còn Mênêlas nhờ sự tham ô của bọn người cầm quyền, vẫn được tại chức, càng thêm độc ác và thành một kẻ thù lớn cho người đồng hương.